Երբ մի քանի ամիս առաջ ընկերներիցս մեկը հայտնեց, թե իր ծանոթներից մեկը գրանցվել է ինչ-որ ծրագրում, որտեղ 2,000 դրամ մուծելով՝ կարող ես տուն գնել ու, միգուցե, արժի մենք էլ դիմենք, պատասխանս միանշանակ էր՝ «Յա՛, իրո՞ք»…
Ու իրոք: Վերջերս ծրագրի մասին աղմուկ բարձրացավ: Խոսքը մի «Մի կտուրի տակ» բնակարանաշինական ծրագրի մասին է, որի հետ կապված հարուցվել է քրեական գործ: Ծրագրով նախատեսվում էր կոոպերատիվների ստեղծման միջոցով մատչելի՝ առանց տոկոսադրույքի և կանխավճարի առանձնատների կառուցում։
Առաջարկը միանշանակ գրավիչ է ու, բնականաբար, գտնվել էին մոտ 50 հազար քաղաքացիներ, ովքեր գրանցվել էին ծրագրում՝ կատարելով նախնական մուծումներ:
Իսկ թե հիմա ինչ կլինի նրանց վճարած գումարների հետ, դեռ պետք է որոշի դատարանը, բայց մի բան հստակ է. առանձնատներ նրանք չեն ստանա:
Այս նյութով կփորձեմ որոշակի չափով ցույց տալ այն ռիսկերը, որոնք կարող են պարունակել նման կոոպերատիվները, կշռել դրական ու բացասական կողմերը՝ տրամադրելով թեկուզ ընդհանուր տեղեկատվություն նման կառույցների գործունեության մասին:
Բնակարանային-շինարարական առևտրային, հիփոթեքային կոոպերատիվներ
Կոոպերատիվ է համարվում քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց անդամության վրա հիմնված ու իր անդամների գույքային փայավճարների միավորման միջոցով մասնակիցների նյութական և այլ կարիքների բավարարման նպատակով ստեղծված կամավոր միավորումը:
Կոոպերատիվները լինում են տարբեր՝ բնակարանային-շինարարական, սպառողական, առևտրային և նույնիսկ հիփոթեքային:
Բնակարանային-շինարարական կոոպերատիվի դեպքում մարդիկ կամավոր հիմունքներով միավորվում են՝ համատեղ ուժերով անշարժ գույք գնելու համար: Քանի որ հիփոթեքով տուն գնելը թանկ է, մարդիկ որոշում են միավորվեն, ներգրավեն այլ մասնակիցների, բոլորով գումար ներդնեն ու ժամանակի ընթացքում, ըստ հերթականության, տներ գնեն կոոպերատիվի մասնակիցներից յուրաքանչյուրի համար: Համաձայնվեք, արտաքինից շատ ազնիվ նպատակ է: Բայց, եկեք դիտարկենք բոլոր դրական ու բացասական կողմերը.
Դրական ու բացասական կողմերը
-1
Մինչ կոոպերատիվին անդամագրվելը, մասնակիցը պետք է որոշակի գումար ներդնի, իսկ հետագայում նաև կատարի որոշակի մուծումներ, որոնց չափը կարող է որոշվել տվյալ կոոպերատիվի կանոնադրությամբ: Այստեղ շատերի մոտ կարող է թյուրըմբռնում առաջանալ, որ այդ գումարն իրենց ապագա բնակարանի համար են վճարում, բայց իրականում այդ գումարը գնում է ընդհանուր ֆոնդ:
-2
Երբ հավաքվում է բնակարանի գումարի մի մասը, կոոպերտիվը գնում է ընտրված անշարժ գույքը կամ սկսում է կառուցել այն, սակայն այդ ամենը ձևակերպվում է ոչ թե մասնակցի անունով, այլ կոոպերատիվի:
-3
Դրանից հետո մասնակցի հետ կնքվում է, օրինակ, հիփոթեքի պայմնագիր, որով վերջինս պարտավորվում է որոշակի տարիների ընթացքում վճարել տան արժեքի մնացած գումարը:
+1
Գումարի մեջ ներառված են լինում նաև տոկոսներ, բայց դրանք շատ ավելի քիչ են լինում, քան բանկային տոկոսներն են:
+2
Տան ամբողջ գումարը վճարելուց հետո միայն, մասնակիցը ձեռք է բերում տվյալ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունք:
+3
Կոոպերատիվի մասնակից դառնալը հեշտ է, ուղղակի անհրաժեշտ է ունենալ 16 և ավելի բարձր տարիք:
-4
Բնակարանային-շինարարական կոոպերատիվի մասնակից դառնալուց առաջ պետք նկատի ունենալ, որ չկան հստակ ժամկետներ, թե երբ կգնվի կամ կկառուցվի հենց Ձեր բնակարանը կամ առանձնատունը: Երբ փող լինի, այդ ժամանակ էլ կկառուցվի, որ չլինի որտե՞ղից կառուցվի)
-5
Կոոպերատիվի անդամը, կոոպերատիվի կանոնադրությամբ իր վրա դրված պարտականությունները չկատարելու կամ պատշաճ չկատարելու դեպքում, ինչպես նաև օրենքով և կոոպերատիվի կանոնադրությամբ նախատեսված այլ դեպքերում, կարող է ընդհանուր ժողովի որոշմամբ հեռացվել կոոպերատիվից:
Այսինքն, եթե մասնակիցն ուշացնի իր մուծումները, նրան կարող են ուղղակի հեռացնել կոոպերատիվից: Այդ դեպքում մասնակիցն իրավունք ունի ստանալ իր փայի չափով հատուցում, սակայն դեռ հարց է, արդյո՞ք այդ փայի չափը կհատուցի այն ներդրումները, որ նա մինչ այդ կատարել է կոոպերատիվում: Իսկ դա կարող է լինել մի ամբողջ առանձնատան արժեք:
-6
Եթե ինչ-ինչ պատճառներով մարդը այլևս չի կարողանում վճարումներ կատարել իր տան համար կամ ուղղակի նրան շտապ գումար է անհրաժեշտ, ապա հիփոթեքի դեպքում նա հնարավորություն ունի վաճառելու տունը, երբեմն նույնիսկ շահույթով, սակայն կոոպերատիվի դեպքում նա այդ հնարավորություն չունի, քանի որ տունն իր սեփականությունը չէ (տես՝ -2) : Մասնակիցը կարող է վաճառել միայն իր փայը:
-7
Եթե համեմատենք հիփոթեքի հետ, ապա հիփոթեքի դեպքում բանկերը գործում են «Բանկերի և բանկային գործունեության մասին» օրենքի շրջանակում, դրանց գործունեությունը վերահսկվում է ԿԲ-ի կողմից, բանկի փակվելու դեպքում Ձեր հիփոթեքը կանցնի ուրիշ բանկի, կան ապահովագրական կառույցներ և այլն: Իսկ կոոպերատիվը ուղղակի կազմակերպություն է, որի, ենթադրենք, սննկանալու, փակվելու դեպքում, բոլորը մնում են օդում:
-8
Ի դեպ, սպառողական, բնակարանային-շինարարական կոոպերատիվի սննկացման ռիսկը շատ մեծ է: Փաստացի դրանց կառուցվածքը շատ նման է ֆինանսական բուրգերի կառուցվածքին: Որ պահին դադարում են նոր մասնակիցների կողմից ֆինանսական միջոցների ներգրավումը, այդ պահից բուրգը սկսում է փլվել:
+4
Շատ չնչին, բայց հավանականություն կա, որ որոշ մասնակիցներ, կհասցնեն ստանալ իրենց տները: Բայց շատ չնչին հավանականություն:
Ցուցակը դեռ շատ կարելի է շարունակել, քանի որ հարցը շատ խճճված է, բայց անգամ մակերեսային ուսումնասիրությունն արդեն ցույց է տալիս, որ նման կոոպերատիվները շատ լավ հնարավորություն է որոշակի մեքենայություններ անելու համար:
Ուրեմն, ինչպե՞ս գնել բնակարան 2.000 դրամով: Պատասխանը մեկն է՝ նման ռիսկերով ու առանց մեծ հույսերի…
Ա.Հ.
Իսկ եթե ցանկանում եք գնել կամ վաճառել բնակարան ու առանձնատուն առանց ռիսկերի ու խելամիտ գնով, ապա Topx.am-ի անշարժ գույքի բաժնում միշտ կարող եք գտնել լավագույն առաջարկներ և մարդկանց, ովքեր փնտրում են գնման համար անշարժ գույք: